شهرستان بم يکي از شهرستانهاي استان کرمان در جنوب شرقي ايران است. مرکز اين شهرستان شهر بم است. جمعيت شهرستان بم بنا بر سرشماري سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ايران برابر ۲۷۷۸۳۵ نفر بودهاست.
اين شهرستان از شمال و غرب به شهرستان کرمان، از جنوب غرب به شهرستان جيرفت، از جنوب به شهرستان عنبراباد و از مشرق با شهرستانهاي نرماشير و محمد اباد محدود ميشود. مرکز اين شهرستان از نظر جغرافيايي در ۵۸ درجه و ۲۱ دقيقه درازاي خاوري و ۲۹ درجه و ۶ دقيقه پهناي شمالي و در ارتفاع ۱۰۶۰ متري از سطح دريا قرار دارد. شهر بم در ۲۰۰ کيلومتري جنوب خاوري کرمان و در مسير راه کرمان - زاهدان واقع است.
آب و هواي بم گرم و خشک است اما به علت مجاورت با کوير آب و هواي متغيري دارد، به طوريکه گاهي اوقات در تابستانها گرمترين و در زمستانها سردترين نقطه کشور گزارش شدهاست. ميزان بارندگي سالانه بطور متوسط ۶۸ ميليمتر است.
يکي از جاذبههاي بي نظير بم بخش خوش آب و هوا وتوريستي گردشگري دهبکري است. دهبکري زيباترين منطقه سرسبز و چشم نواز است که در شهرستان کويري بم خود نمايي ميکند و به همين دليل نزد مردم بم بسيار محبوبيت دارد. علاوه بر مردم بم در همه فصول سال دهبکري پذيراي مسافران بيشماري است. دهبکري داراي ارتفاعات بکر و دست نخورده ي بسياري است به طوري که همه ساله گروههاي کوه نوردي و گردشگري بسياري در استان کرمان به ارتفاعات دهبکري قدم ميگذارند. از جمله اين ارتفاعات ميتوان به کوه شير و منطقه زيباي مرغک اشاره کرد.
يکي ديگر از جاذبههاي زيبا و دست نخورده بم منطقه مرغک از توابع دهبکري است که همه اين مناطق داراي جنگلهاي پسته وحشي-بادام وحشي و سرسبزي بسياري است. در مرغک نيز در گذشته موسيقي سنتي ايراني اصيلي رواج داشته. از منطقه دهبکري از گذشتهاي دور در نوشتههاي نويسندگان و اديبان به عنوان بهشت ميان جهنم ياد شدهاست و همه در وصف سر سبزي آن سخن راندهاند.
يکي از مسائل گردشگري و مدرن مورد بحث درباره دهبکري ساختن تله کابين در دهبکري است که البته اين طرح همواره با بي توجهي مسئولين همراه بوده.
بم يکي از شهرهاي تاريخي ايران و استان کرمان است طوري که اگر بخواهند به يک جهانگرد دو سه عکس تاريخي از ايران نشان دهند حتما يکي از آنها ارگ بم است. (ارگ بم بزرگترين بناي خشتي جهان است که از لحاظ عظمت و زيبايي با ديوار چين مقايسه ميشود). همچنين بم در گذشته به پاريس ايران شهرت داشت. شهر بم به فاصله تقريبي ۱۲۰۰ کيلومتري پايتخت قرار دارد، اين شهر به لحاظ تاريخي و محصولات کشاورزي (بهويژه خرما)، معروفيت جهاني دارد. شهر قديم بم يکي از پنج کوره ايالت فارس بود و به دروازه شرق ايران شهرت داشتهاست. بم در مقطع حساسي از تاريخ (اواخر پادشاهي لطفعلي خان زند در زمان فرار او به بم) حتي از طرف لطفعلي خان پايتخت ايران نيز اعلام شد و براي مدت کوتاهي هم که شده پايتخت ايران بود.
وقتي پاتي نجر جهانگرد انگليسي در حدود ۱۱۸۹ خورشيدي وارد بم شد، قلعه آنرا مستحکم ديده و ذکر ميکند: بقدري آنرا مستحکم کردهاند که شايد در همه ايران ازين حيث بينظير باشد.
بنوشته بارتولد: بم مرکز صنعتي کرمان بوده و پارچههاي نخي که در بم ميبافتهاند بهمه جا حتي تا مصر ميرفت...»
جغرافي نويسان عرب قرن دهم به ويژه مقدسي شرح خوبي درباره اهميت اقتصادي بم به دست ما ميدهند و مقدسي مينويسد: بم يک مرکز ولايتي با اهميت و دلکش و بزرگ است مردم آن کارشناس و داراي مهارتند. اين شهر بازارگاهي است و مردم را از راه دور به خود ميکشاند و پارچهاي که در اينجا توليد ميشود در کشورهاي بسياري شهرت دارد و آوازه بم در همه جهان اسلام پيچيده و مايه سرفرازي کشور ميباشد و بيشتر اهالي شهر بافندگانند و بيشتر رختهاي صادراتي بم در دهکده بزرگي نزديک آن فراهم ميشود و در خاور و باختر جهان اسلام اين رختها را به عاليترين همه لباسها ميدانند و علاوه بر اينها دستار و پيراهن و لباسهاي فاخر که طالب بسيار دارد و البسهاي که از مرو بيرون ميآيد در بم توليد ميگردد.
دکتر مظاهري: «... پرورش کرم ابريشم و کارگاههاي ابريشم بافي متعددي از قرن ششم ميلادي در نواحي يزد، بم، شوشتر و خوزستان شروع بکار کردهاند و احتمال بسيار دارد که صنعتي نساجي قدمت بيشتري در ناحيه بم داشته باشد.
در کتاب بدايع الزمان آمده; ولايت بم حکايت از بهشت ميکرد، خطهاي مشتمل بر الوان نعيم...
ساکنان نخستين بم اطلاعات ساکنان نخستين بم بدرستي شناخته نيست اما از روي سکونتگاههاي دسته جمعي بويژه ايجاد برج و باروهاي مستحکم در اطراف آنها، ميتوان حدس زد که اين شيوه فرهنگ آريائي باشد(زيرا بوميان ايران چنين استحکاماتي را لازم نميدانستند) و با توجه به سکونت مداوم مردم در ارگ از هزارههاي گذشته تا ۱۵۰ سال پيش ميتوان حدس زد مردم کنوني بم از نژاد آريايي نسبتا اصيل باشند. تيرهاي آريائي نژاد که بر بم تاختند با بوميان مقاوم روبرو شدند و چون بر آنان پيروز گشتند بساختن برج و بارو و استحکاماتي پرداختند.
همچنين چندي پيش تحقيق وپژوهش يک محقق در مورد مردم بخش دهبکري و روستاهاي تابع آن وآزمايش از آنها نشان داد DNA مردم دهبکري و توابع آن با DNA اجساد مدفون در ارگ بم يکي است و اين موضوع به اين معنا است که مردم دهبکري و توابع آن همان مردم قديم ارگ بم هستند که صدها سال قبل به دلايل نامعلومي مثل خشکسالي يا گرمي هوا و غيره.. به مرور زمان و طي سالياني از داخل ارگ بم به اين منطقه پر آب و خوش آب و هوا نقل مکان کردهاند که عده بيشتر آنها در همان ارگ ماندهاند.
بناي اين شهر قديمي را در اساطير ايراني به بهمن ابن اسفنديار نسبت ميدهند.
هفتواد اسطوره بمي شاهنامه
باستناد داستان هفتواد در شاهنامه و کتاب کارنامک اردشير بابکان ميتوان دريافت که با نام کجاران يا کوزران، که اکنون محلهاي به همين نام در شمال غربي بم ميباشدکه بطور حدس و گمان آنرا ميتوان بعنوان نخستين هسته شهر بم پنداشت. در روزگار ساسانيان هفتواد مرد فقير ساکن در شهر کجاران سرو ساماني يافته و حاکم را از ميان برميدارد و براي خود برج و باروئي بر بالاي تپه مجاور قلعه حاکم قبلي ميسازد که همين ارگ کنوني بم است... بنابراين هفتواد شهر را توسعه نداد، بلکه محل تجمع سکونتگاهي را تغيير داد و مردم را از شهر کجاران به پاي تپه کشانيد و خود بر بالاي تپه و در برج بحکمراني پرداخت.
بم در گذشتههاي دور از جميع لحاظ حتي از کرمان (مرکز کنوني استان کرمان) نيز با اهميت تر و پر رونق تر بوده و بر جنوب شرق فلات ايران مرکزيت داشته.
بم بعد از شهر کرمان به لحاظ تاريخي -فرهنگي و اقتصادي با اهميت ترين شهر استان کرمان است و از حيث صنعت توريسم جز اولين شهرهاي ايران است که وجود منطقه زيبا و مدرن ارگ جديد در کنار ارگ تاريخي بم به شکوفايي اين صنعت در بم کمک کرده. بم در تمام فصول سال ميزبان توريستهاي داخلي و خارجي بسياريست.
باغداري، کشاورزي، دامداري و قاليبافي پايه و اساس اقتصاد بم را تشکيل ميدهند.
کشاورزي و باغداري در شهرستان بم صددرصد آبي بوده و آب کشاورزي از کاريز و رودخانه تامين ميشود. محصولات عمده کشاورزي اين شهرستان گندم، جو، پنبه، تره بار، مرکبات و از همه مهم تر خرما بوده که بهترين نوع خرما در دنيا شناخته شده و به «مضافتي» مشهور است.
دامداري شهرستان بم بسيار کم، و بيش تر در بخش راين رواج دارد. به طور کلي دامداري در اين شهرستان شامل پرورش گوسفند، گاو، طيور و شتر است.
معادن سرب و روي درارتفاعات جنوب باختري بم وجود دارد.
تقسيمات کشوري
بخش مرکزي شهرستان بم
دهستان حومه (بم)
دهستان دهبکري
دهستان کرک و نارتيج
شهرها: بم و بروات
شهرستان ريگان؛ که در گذشته بخشي از شهرستان بم بود و امروزه جدا و مستقل شدهاست.
بخش مرکزي
بخش گنبکي
دهستان چاهدگال
دهستان ريگان
دهستان گنبکي
دهستان گاوکان
شهر: محمدآباد
شهرستان نرماشير؛ که در گذشته بخشي از شهرستان بم بود و امروزه جدا و مستقل شدهاست.
دهستان پشت رود
دهستان عزيزآباد
شهر: نرماشير
شهرستان فهرج؛ که در گذشته بخشي از شهرستان بم بود و امروزه جدا و مستقل شدهاست.
دهستان برج اکرم
دهستان فهرج
شهر: فهرج
بخش روداب؛ تا چندي پيش بخشي از شهرستان بم بود اما اکنون يکي از بخشهاي شهرستان نرماشير ميباشد.
دهستان روداب شرقي
دهستان روداب غربي
شهر: نظامشهر.
طبق آخرين تغييرات در تقسيمات کشوري؛ هم اکنون (در زمستان ۸۹) شهرستان بم داراي دو بخش به نامهاي: بخش مرکزي: به مرکزيت شهر بم بخش بروات: به مرکزيت شهر بروات ميباشد و بخشهاي سابق نرماشير و روداب از شهرستان بم جدا شدهاند.